Nazi berichtgeving in 1943. Het fout gerichte bombardement op Rotterdam West

Dit is een item uit het Polygoon bioscoopjournaal. Omdat zij tijdens de bezetting onder curatele van het Duitse Tobis stonden, is het commentaar de visie van de Duitse bezetter. Maar Wikipedia schrijft over het bombardement: Het hevigste bombardement op de stad na dat van 14 mei 1940 vond plaats op 31 maart 1943. Amerikaanse bommenwerpers gestationeerd in Groot-Brittannië zouden die dag een aanval uitvoeren op scheepswerf Wilton-Fijenoord in Schiedam. Door een verkeerde identificatie van het doelgebied werd het industriegebied rond de Keilehaven en Merwehaven aangezien voor deze scheepswerf. In plaats van het doel te raken, werd door de Amerikaanse vliegers grote schade aangericht in nabijgelegen woongebieden, met name het westelijk deel van de Schiedamseweg en het westelijk deel van de wijk Bospolder/Tussendijken. Het dodental van het bombardement bedroeg zeker 417 in Rotterdam en 10 in Schiedam en rond de 13.000 mensen raakten dakloos. Het verwoeste gebied werd begrensd door het Marconiplein, de Mathenesserweg, de Rösener Manzstraat, de Van Duylstraat, de Rosenveldstraat en de Blokmakerstraat.

Rotterdam 1940 Slopen en puinruimen

Door het inferno van beschietingen en het bombardement van 14 mei 1940 en de daardoor ontstane brand, is het stadshart veranderd in een grote, onleefbare en moeilijk begaanbare woestenij. Ruim 25.000 woningen, en de vele bedrijfspanden zoals winkels, kantoren en werkplaatsen zijn nu een enorme en moeilijk toegankelijke stinkende puinhoop. Daardoor zijn zo`n 80.000 mensen niet alleen dakloos, maar velen daarvan ook werkloos geworden.Al op vrijdag 15 mei zaten burgemeester Pieter J. Oud en enkele topambtenaren, in het huis van mr. K.P. van der Mandele van de Kamer van koophandel al bij elkaar. Daar kreeg de directeur van de Gemeentelijke Technische Dienst Willem Witteveen, informeel op dracht om de stad puinvrij te maken en een schetsplan te maken voor de wederopbouw. En om het commerciële herstel van de stad aan te vatten werd op diezelfde dag ook de Stichting Rotterdam 1940 opgericht. Direct worden er arbeidskrachten gerekruteerd, waarbij ook de werkelozen zich moeten melden om mee te werken. De Duitsers vorderen vrachtwagens, kruiwagens en gereedschap als schoppen en houwelen. Na een provisorisch begin was er eind mei een speciale Opruimingsdienst opgetuigd met 20.000 duizend werkkrachten en sloop- en transportbedrijven. Een gigantische operatie die, opgedeeld in zes wijken en in ploegendienst aan de slag ging.

1939 Bescherm uw stad

In 1939 is Nederland wegens de toenemende oorlogsdreiging aan een grote mobilisatie begonnen. Militairen zijn opgeroepen voor actieve dienst, er wordt wapentuig besteld, loopgraven gemaakt en schuilkelders voor de burgerij.
De Rotterdamse havenbaronnen en bankiers zien de grote kwetsbaarheid van de havensteden en willen bovenop de regeringsmaatregelen extra verdediging voor dit gebied. Daarvoor richten zij in mei 1939 de Stichting Luchtafweer Rotterdam en Omstreken op. Het plan is om 1,5 miljoen gulden in te zamelen bij bedrijven en particulieren om daarmee een beschermend netwerk van Luchtafweerkanonnen in Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen op te zetten. Daarvoor is deze promotiefilm gemaakt.

De inzameling gaat echter traag. In september 1939 is nog maar de helft van het geld gedoneerd en pas in februari 1940 worden de eerste kanonnen geleverd en kan men gaan beginnen met de eerste oefeningen door het hiervoor opgerichte vrijwillige Landstormkorps. Maar helaas te laat, het zal op 10 mei, bij de Duitse inval, niet veel uit gemaakt hebben.

   

Voor vrijheid gevallen

Dit filmpje gaat over de herbegrafenis van 3 medewerkers van het ondergrondse verzetsblad De Wacht. Dat tijdschrift verscheen in Rotterdam vrijwel dagelijks vanaf augustus 1943 tot 15 mei 1945. De medewerkers, Wim Hartman, Han Oudwater en Geurt Bosch zijn door verraad opgepakt en gevangen gezet in het Oranjehotel in Scheveningen. Op 8 maart 1945 werden zij, als represaille voor de aanslag op Rauter, door de bezetter op de Waalsdorpervlakte gefusilleerd en daar in een massagraf begraven.

De nabestaanden kregen echter te horen dat de mannen op 7 maart via Amersfoort naar Duitsland waren gedeporteerd.

1941 Rotterdam voor de Rotterdammers

Dit is een wervingsfilm voor een inzameling van goederen voor armen en slachtoffers van het bombardement in mei 1940. In de beschrijving van het bronmateriaal van het Stadsarchief staat geen maker vermeld. Volgens mij is echter de stem in de film dezelfde als die welke in de bioscoopjournaals van toen. En zoals te horen is in het filmpje 1943 Oogstfeest in Rotterdam . Tijdens de Tweede  Wereldoorlog stonden de bioscoop journaals van de filmfabrieken Polygoon en Profilti onder toezicht van de Duitse bezetter. Polygoon en Profilti moesten samenwerken met het Duitse filmverhuurkantoor Tobis. Vanaf 1 januari 1941 kreeg het bioscoopjournaal daarom de naam Tobis Nieuws. Tot in het najaar van 1944 werden onder deze naam door Polygoon en Profilti om de beurt journaals geproduceerd. Ik heb in het krantenarchief gezocht naar info over deze hulpactie maar in de min of meer onafhankelijke kranten hierover niets gevonden.

De FK 58 een droom die in vlammen op ging.

Dit filmpje toont de tragiek van de Rotterdamse vliegtuigfabriek Koolhoven op Vliegveld Waalhaven in een notendop. De in 1926 opgerichte Vliegtuigenfabriek Koolhoven open maakte in het begin vooral privé- vliegtuigen, trainers en kleine passagiersvliegtuigen. Door de oorlogsdreiging van Hitler Duitsland kwamen daar ook militaire toestellen bij en werkten er zo`n 900 man bij het bedrijf. Op verzoek van Frankrijk ontwikkelde Koolhoven een licht en modern jachtvliegtuig, de FK58, en kreeg in januari 1939 opdracht voor levering van 50 stuks. Dat was voor Prins Bernhard aanleiding om de fabriek te bezoeken waar hij voltrots werd rondgeleid en het prototype voor gevlogen. Na veel gedraal bestelde ook Nederland op 26 juli 1939 een aangepaste versie en begin 1940 kwamen er nog 36 lestoestellen bij. Het orderboek puilde uit. Maar het lot van al die Koolhoven toestellen zou echter een tragische zijn. Want bij de Duitse inval in Mei 1940 ging zowel de fabriek met alle gereedstaande of in diverse fases van afbouw zijnde toestellen verloren.

1942 Het arrenslee spektakel in en rond het Barendrecht

Het was een zeer barre winter, met tot 20 graden vorst en er viel zo veel sneeuw dat het Polygoon bioscoopjournaal een reportage maakte over het vastgelopen verkeer en de wanhopig zwoegende middenstanders die met hun karren melk en brood bij hun klanten probeerden te brengen. Het is dezelfde winter die de aanval het Duitse leger in Rusland heeft doen vastlopen.
Maar in het agrarische gebied op IJsselmonde rond Barendrecht is er echter geen sprake van kommer en kwel. Er kan dan wel niet meer op het land gewerkt worden, maar is er is nú tijd voor de arrenslee. Er worden nu sledetochten georganiseerd. De luxe paarden worden overal van stal gehaald en opgetuigd met het speciale bellentuig met pluimen en voor de slee gespannen en gaat men op pad.

 

1940 Rotterdam gebombardeerd

Het is blijkbaar zondag. Want er wordt geen puin geruimd, maar je ziet mensen in hun zondagse pak in drommen als ramptoeristen, tussen de nog na rokende puinhopen en ruïnes lopen. Als in een begrafenisstoet zo rustig en zonder heftige gebaren. Zij zijn duidelijk onder de indruk van de verwoesting die het bombardement achterliet.

"Sweet Romance" Een animatiefilm over een romance tijdens de oorlog in Rotterdam

De gepensioneerde Rotterdamse graficus Louis Smits kon zijn draai niet krijgen tijdens de eerste Corona Lock down in 2020. Daarom besloot hij aan een lang gekoesterde wens te beginnen. Een tekenfilm maken over hoe zijn ouders elkaar tijdens een luchtaanval hebben ontmoet en hun verdere belevenissen tijdens de oorlog. Drie maanden lang was hij bijna dag en nacht verwoed achter zijn computer bezig om dat verhaal tot leven te brengen. Aan de hand van oude foto`s van plekken en straten waar het gebeurde en waar het verliefde stel woonde, maakt hij daarvoor de vele tekeningen die aaneen geregen werden tot het verhaal van zijn ouders in een film van 18 minuten.

  

3 Mei 1945 Ontvangst en verwerking van het bij Terbregge gedropte voedsel in de fabriek van Jamin

Het is 3 mei 1945 als de geallieerden nog druk bezig zijn om met hun bommenwerpers voedsel uit te werpen bij Terbregge. Een aparte afdeling van de ondergrondse Binnenlandse Strijdkrachten in Rotterdam had in het geheim een radio-reportagewagen gebouwd. Die konden ze nog niet gebruiken omdat de Duitsers die prompt in beslag zouden nemen. Maar verslaggever Koos Groeneveld wilde toch alvast aan het werk en zag kans om een serie radioreportages te maken over de ontvangst en verwerking van het gedropte voedsel. De radioreportages maakt hij in de deels beschadigde fabriek van C. Jamin aan de Hugo de Grootstraat, waar het afgeworpen voedsel, dat via de Rotte aangevoerd werd, verzameld en verwerkt werd. Deze fabriek maakte zelf elektriciteit en was daardoor een centrale gaarkeuken. Hun ketels werden gestookt met het giftige steenkoolteer een afvalproduct van de gasfabrieken. Gewapend met opnameapparatuur, die hij kon lenen van een directielid, interviewt hij de meisjes van Jamin , de kok van de keuken en de regelaars van de operatie. Hier als mp4 video met beeld op de achtergrond te beluisteren en als echte podcast te beluisteren op de pagina ALLE PODCASTS en te downloaden op SoundCloud.

  

Podcast: Jaan Jiskoot, een Barendrechtse verzetsstrijdster vertelt

U kunt hier luisteren naar een interview van Radio Rijnmond uit 1992 met haar toen zij 88 jaar was. Al kort na het uitbreken van de 2e wereldoorlog was Jaan Jiskoot in Barendrecht op verschillende manieren actief in het ondergrondse verzet. Al op 10 september 1942 werd zij samen met haar broer door de Duitsers opgepakt op verdenking van hulp aan joodse vluchtelingen en zat zes weken gevangen. Al gauw was Jaan betrokken bij de verspreiding van Trouw maar ook van Vrij Nederland. Tegelijkertijd werd haar huis steeds meer een uitvalsbasis, wapendepot en rustpunt voor de verzetsgroep van Johannes Post waarbij zij ook zelf in actie kwam. Hier als mp4 video met beeld op de achtergrond te beluisteren en als echte podcast te beluisteren op de pagina ALLE PODCASTS en te downloaden op SoundCloud.

1941 Schatgravers in Rotterdam

Het bombardement van mei 1940 verwoeste veel van het oude Rotterdam en men ging al snel over tot puin ruimen. Daardoor kwamen ook historische funderingen bloot. Daarom werd er door de directie van museum Boymans en de Gemeentelijke Technische Dienst een speciale ploeg gevormd die archeologische voorwerpen moest verzamelen. Die vondsten van hen en de andere 20.000 puinruimers werden naar de “tegelkeet” aan de Nieuwe Markt gebracht, schoon gemaakt en beoordeeld. Die speciale ploeg bleek echter ook zelf geïnteresseerd.

1953 Onthulling monument Zadkine

Op 14 mei 1940 werd de binnenstad van Rotterdam weggevaagd door het grote Duitse bombardement en de daarop volgende brand. In 1953 kreeg de stad ter herinnering hieraan het beeld "De verwoeste stad" dat is gemaakt door Ossip Zadkine. Het Polygoon bioscoopjournaal maakte dit verslag van de onthulling.

Hongerwinter 44-45 Rotterdammers op zoek naar brandstof

Er was geen aanvoer van kolen meer, men had daardoor ook geen verwarming, geen elektriciteit en geen gas om de laatste aardappels of suikerbieten te koken.

1990 Jaan Jiskoot vertelt over de oorlog en de knokploeg van Johannes Post.

Aan de gevel van het kantoor van ING aan de Middenbaan in Barendrecht zit een plaquette met de tekst: Hier stond een boerderij, een bolwerk van verzet. Bewoners leefden vaak in angst, maar God zij dank, een ieder werd gered. Die boerderij was het woonhuis van Jaan Jiskoot die samen met familie en vrienden onderdak bood aan onderduikers en verzetsmensen zoals de bekende groep van Johannes Post. In 1990, toen zij inmiddels 86 jaar was, gaf zij toestemming voor een gefilmd interview. Deze 40 minuten durende film is opgenomen in haar huis. Samen met huisvriend Cock van Duin vertelde zij over de oorlogstijd waarin Johannes Post met zijn groep en het illegale “TROUW” een rol speelden.

Rotterdam 1945: De bevrijding

Toen het Canadese leger in mei 1945 in Rotterdam arriveerde, pakte de amateurfilmer Loet van der Vorm weer zijn camera om gebeurtenissen op film vast te leggen. Daardoor kunnen we nu terug kijken naar beelden die zelfs nog niet eerder op film waren vastgelegd. Zo filmde hij onder andere het kampement van de Canadezen aan de Boergoensevliet, het geïmproviseerde monument voor de 20 gefusilleerde mannen bij het Zuidplein en een voetbalwedstrijd tussen “Tot ons genoegen” en de Canadezen bij de molen aan de Kromme Zandweg.

Rotterdam 1940. de verwoesting

Unieke filmbeelden van de verwoesting door het bombardement in Mei 1940. In 2017 kreeg ik uit de nalatenschap van de Rotterdamse amateurfilmer Loet van der Vorm een aantal spoeltjes met 8 mm film aangeboden met opnamen uit 1940 en 1945. Die opnamen had hij samen met zijn vrienden gemaakt, maar waren nog nooit openbaar getoond. De beelden uit 1940 zijn nu gerestaureerd en tot deze documentaire samengesteld. Doordat Loet van der Vorm vanuit heel andere standpunten filmde dan bij de reeds bekende opnamen, geeft deze film een uniek en desolaat beeld van de verwoesting. Het toegevoegde commentaar begeleid de kijker door de stad.

Gerrit Buitendijk en de Barendrechtse brug

Gerrit Buitendijk was één van de militairen die betrokken was bij de strijd om de brug in Mei 1940. Tijdens de inval van de Duitsers kreeg het legeronderdeel waarvan Gerrit Buitendijk deel uit maakte opdracht om te voet naar Rotterdam te gaan. De film hierover is een uittreksel van een film naar een idee van Anton de Man en in 2010 opgenomen door Cees le Bruin en Leen Vos van de Smalfilm en Video Groep Dordrecht. Het verhaal van Gerrit laat vooral zien dat toen, door het gebrek aan politieke wil om te investeren in vrijheid, het Nederlandse leger zowel in tactisch als in materieel opzicht tientallen jaren achter liep op de vijand. Het zat op de verkeerde plek met verouderd materieel, had geen goed verbindingsnetwerk en geen vervoer.

Mijn vader sneuvelde bij de Barendrechtse brug

Bij het Barendrechtse bruggenhoofd van de voormalige brug staat een monument ter nagedachtenis aan de militairen van het 3e grensbataljon die in de Meidagen van 1940 sneuvelden. 10 mannen van dat bataljon sneuvelden bij de Barendrechtse brug. De film toont een interview met de dochter van één van de 10 militairen. Dat is mevrouw S.J. Van de Berg-Becht, dochter van de sergeant majoor instructeur W.J. Becht. Zij was 18 jaar toen zij haar vader verloor. In deze film vertelt ze over haar vader en over welke gevolgen zijn sneuvelen op haar leven had.